Tel uw zegeningen

Mijn hoogbejaarde grootvader woonde boven ons. Hij was een gelovig mens die graag religieuze muziek draaide. ‘Dat is toch heerlijk als die man platen draait!’, zeiden de drie ongetrouwde zussen die in de straat achter onze diepe tuin woonden. De muziek stond regelmatig zo hard dat voorbijgangers aan de overkant van de brede singel stil stonden om te kijken waar die muziek vandaan kwam. Dat was niet alleen omdat hij minder goed hoorde maar ook omdat hij lekker luide muziek prettig vond.
 
Toen hij weduwnaar was geworden, hield hij iedere avond een ‘avondsluiting’ waarbij hij zijn vertrouwde liederen en muziek draaide. ‘Orpheus en Eurydice in de onderwereld’ als hij mijn oma miste. In zwaarmoedige buien ‘Vaste rots van mijn behoud’. Als hij zichzelf wilde bemoedigen draaide hij ‘Tel uw zegeningen, tel ze een voor een’. In deze lp zat een kras, precies bij het tellen van de zegeningen: ‘Een voor een…, een voor een…’.
 
Of dat ‘heerlijk’ was? Nou, het was nog tot daar aan toe, toen mijn opa nog zicht had op de tijd en hij zijn avondritueel voor het slapen gaan ’s avonds hield. Als ik in mijn slaapkamertje boven hem mijn Franse onregelmatige werkwoorden leerde, deed ik mijn vingers in mijn oren en mompelde hardop “dormir, dormant, dort’ of ik zong mee. ‘If you can’t beat them, join them’.
 
Maar toen de dementie steeds meer greep kreeg op zijn geest en zijn slaap-waakritme geheel verstoord raakte, hield hij zijn avondsluiting ook wel eens meer dan een of twee keer. En ook wel eens om drie uur ’s nachts!
 
Wij telden onze zegeningen als hij eenmaal in zijn slaapkamer beland, geen muziek meer kon draaien. En toen, heel wrang, zijn geliefde lp’s gesmolten waren op het warmhoudplaatje voor zijn warmwaterbord dat tussen de pick-up en zijn gemakkelijke stoel in stond…
 
Alle ouderen gaan anders slapen: kwaliteit en kwantiteit verminderen. En terwijl mensen met gezonde hersenen baat hebben bij stilte en donkerte, slapen ouderen met dementie vaak juist beter als er iets te beleven valt in een besloten, veilige omgeving. Hun hersenen hebben behoefte aan een stimulans op maat. Als er niets gebeurt, geven hun hersenen het signaal af dat zij niet bestaan! Gevolg? Zij gaan zelf zorgen dat er iets gebeurt: het bed uit, dwalen door huis of over de gangen van het verpleeghuis. Op zoek naar ‘beweging’: mede-cliënten, verplegend personeel, een tv die aanstaat. En als dat niet lukt, dan maar zelf ‘geluid’ maken: ‘Zuster…!’, ‘Agentje!', ‘Pappie…?’ Hartverscheurend soms.
 
Het goede nieuws is wel dat u daar wat aan kan doen. Zowel thuis als in een instelling. U zorgt simpelweg dat er wat gebeurt in de beslotenheid van de kamer, bij dat bed waarin iemand comfortabel ligt! Wat hulp bij beter slapen. Denk aan een massage met een doekje (zonder gedoe met olie). Een cd met vogelgeluiden of een kussen met vertrouwde muziek doorbreekt de beangstigende stilte. Bewegende lichtbeelden op muur of plafond leiden af van die bedreigende duisternis. Een zware deken laat je je lijf voelen zodat je ervaart dat je bestaat. Wel is het zaak ‘maatwerk’ te leveren!
 
En dan kunt u uw zegeningen wellicht tellen: als uw partner met dementie in slaap valt of stilletjes wakker ligt en er rust neerdaalt in het verpleeghuis. Nacht na nacht na nacht.
 
Desirée van Keulen
www.hetverhalen-rijk.nl
verhalenverteller, schrijfster, spelontwikkelaar