En, twee, in de maat Wiens maat?

‘Ik weet het niet, hoor’, zegt ze. Dus staat ze steeds op uit haar rolstoel om weg te gaan. Ik geef haar een hand. Zodra ik op ‘play’ druk, verdwijnt haar verwarring. De grip op mijn hand wordt krachtig. Vanuit haar rolstoel dirigeert ze met krachtige, weidse armgebaren ‘Tjsaikovsky’. Emoties trekken over haar gezicht. Ze zingt mee, zuiver en ritmisch. ‘Zachtjes hoor’, zeg ik omdat ik weet dat andere mensen zich aan haar gezang storen en dat tot een lawine van lawaaiige protesten kan leiden. ‘Oh ja, zachtjes’, zegt ze. Ze zingt zachter. Maar niet voor lang… Tot ze muziek wordt…

Als demente mensen met taal al lang niet meer te bereiken zijn, dan kan de taal van de muziek dat vaak nog wel. Muziek activeert een ander deel van onze hersenen. Een kans die we niet mogen laten liggen, als u het mij vraagt.
 
Muziek. Maar welke muziek?

De liedjes uit hun jeugd, 'De de liedjes van weleer'? Zoals ‘Klein vogelijn op groene tak…’. Ja, prettig want herkenbaar. ‘De Heer is mijn Herder’? Ja, voor hen die er mee opgroeiden en er altijd al troost in vonden. Ik zong het voor mijn Oma, toen ik afscheid van haar nam. De Klassieken? Vooral  voor ouderen die er vroeger ook naar luisterden. Licht klassiek zoals André Rieu? Ja ook, lekker toegankelijk. Liefst op DVD vanwege de feestelijke kostuums. Zeemanskoren? Ja, en dan heerlijk meedeinen.
 
De recentere ‘snoezel-muziek’? Ja, misschien vooral voor de diep-demente mensen: zacht en warm en zonder uitschieters in het volume. Elektronisch of niet? Zelf zou ik kiezen voor de ‘eerlijke’ klank van echte instrumenten. En dan óf muziek óf natuurgeluiden. Niet die moderne mix, die deze mensen nooit eerder hoorden. Voor mijn oudere (niet dementerende!) vriendin zou ik gelijk die CD bestellen van de bruisende zee en de schreeuwende meeuwen, nu zij en haar nog veel oudere partner bijna niet meer naar hun geliefde vakantieadres kunnen.
 
Zorgen voor mensen met dementie is dus altijd ‘maat’-werk! Ook als het om muziek gaat.
 
Muziek in de vorm zoals de Hanze Hogeschool in Groningen die ontwikkelde? Ter plekke geïmproviseerde muziek door professionele musici, gedirigeerd door een dementerende. Met  een echte ‘baton’: letterlijke en figuurlijk de regie weer in eigen hand! Een communicatiemiddel ook tussen demente mensen en niet demente mensen. Ontroerende resultaten leest u in het onderzoeksverslag: ‘While the music lasts…’. Die meneer die via morse reageerde op de slagwerker! Maar tja, voorlopig lijk je er 2, 3 professionals voor in te moeten huren. Kan Bruin dat nog wel trekken? Misschien dat de Hanze Hogeschool zijn studenten kan opleiden om de methodiek over te dragen aan zorgmedewerkers? En dan musicerende familieleden inschakelen?
 
Een draaiorgeltje voor in de gangen van het zorgcentrum… Er is vast wel een bewoner of vrijwilliger die met pet en centenbakje even mee wil spelen. Een waterbed dat je omhult met muziek… Een bank waarop je samen met een begeleider muziek maakt of beluistert… Er zijn geen grenzen aan de menselijke verbeelding.
 
Maar is er wel toekomstmuziek voor zulke innoverende musici als die van de Hanze Hogeschool? Of moeten ze soms straatmuzikanten worden? En waar zet je een muzikaal waterbed of muziekbank neer als de overheid door gaat met het sluiten van zorgcentra? Op straat? Samen met de ouderen?
 
Gelukkig komt er een voor iedereen betaalbaar en in het dagelijkse leven bruikbaar boekje uit met tips: ‘Muziek en bewegen bij dementie’. Ondertussen zolang maar het liedje van verlangen zingen.

Desirée van Keulen
29-06-2014
(verteller, auteur, activiteitenbegeleider)