Een pingun van een oude sok

Expres zet ik, een beetje theatraal, een gesloten, roze koffertje op tafel. Ik vraag de bezoekers van het Ontmoetingscentrum voor Dementie wat zij denken dat er in dit koffertje zit. Het blijft even stil.
Negen dames en een heer denken na over mijn vraag. Opeens zegt iemand: ‘Een poppenkoffertje’.
En ja, dat is het. De mijne, uit mijn jeugd. Met daarin ‘Bella’, de pop uit mijn kinderjaren. Gekleed in de kleertjes die mijn moeder vroeger voor haar gehaakt, genaaid en gebreid heeft. Ik haal haar tevoorschijn en Bella gaat van hand tot hand. Ik zie de dame, die vroeger naaister was, heel zorgvuldig en met veel interesse het roze, gehaakte jasje bekijken.

Ondertussen vertel ik over Bella, mijn moeder die de kleertjes maakte en vraag de bezoekers of zij zich hun lievelingspop herinneren, hun naam… Of zij zelf kleertjes maakten of hun moeder? En dan komen er flarden van verhalen naar boven. Warme en ontroerende herinneringen. Een oude dame vertelt stralend dat haar moeder haar eigen haar afknipte voor het porseleinen hoofdje van haar poppenkind; een vrouw, die in Nederlands-Indië in het kamp zat, vertelt hoe haar vader voor haar van een oude, bruine sok een pinguïn voor haar maakte. Ze heeft hem nog, zegt ze, al is hij nu wel een beetje kapot. De enige heer in het gezelschap vertelt gemoedelijk over zijn beer.

Van foto tot appeltaart

Bewust positieve herinneringen oproepen (reminisceren in vaktermen), bij mensen die aan het dementeren zijn, kan een hele mooie en zinvolle bezigheid zijn. Bijna alles kan een herinnering oproepen: oude foto’s van familieleden, een ouderwets pannetje waarin vroeger de stoofpeertjes op het vuur stonden, de geur van versgemalen koffie en warme appeltaart, de herkenningsmelodie van twee geliefden… Hoe beter u iemand kent, hoe gemakkelijker het ophalen van warme gevoelens verloopt. Of: u leert iemand juist beter kennen. Het werkt vaak twee kanten op. Dat is het mooie.

Een schatkist vol

Er is, ook bij ouderen met dementie, een schatkist vol herinneringen die u kunt helpen open maken. Met vragen, met voorwerpen en soms, voor wie verder heen is, met een geur of een melodie…
Dat kan met een groep in een zorgcentrum, dat kunt u met uw partner of vader. Hoe meer zintuigen u inzet, hoe groter de kans op succes. Ook bij mensen die een herinnering niet meer goed kunnen verwoorden. Ik herinner me nog de reactie van een oude dame die ik de geur van anijs liet ruiken.
Ze snoof de geur op. Een glimlach gleed over haar gezicht. Een zucht volgde. Het enige wat zij zei was: ‘Anijs!’. Maar in dat ene woord, klonk een wereld van genoegen door. Het bijzondere is dat dit ophalen van positieve herinneringen zelfs kan functioneren als ‘antidepressivum’. Het is iets wat u en ik kunnen leren!

Zet die schatkist op tafel, doe hem open en blaas het stof van die oude schatten af!

Desirée van Keulen
(verteller, activiteitenbegeleider, publicist)