Hoe kan je iemand helpen met de juiste boodschappen doen?

Hoe kan je mensen met dementie ondersteunen bij het doen van de juiste boodschappen? Zodat zij bijvoorbeeld niet alsmaar voedingsmiddelen kopen die al in huis zijn, of vergeten te kopen wat juist wél nodig is. En hoe kunnen we hen helpen om de ijskast en voorraad op orde te houden? Deze vraag hebben wij aan ervaringsexperts voorgelegd. Hieronder een overzicht van de tips die zij gaven.

Hoe voorkom je angst voor regieverlies? - Joke Born (Psychosomatisch Fysiotherapeut)

Mijn dementerende moeder wil namelijk absoluut niet dat ik in haar kastjes kom om te kijken wat er in huis is of dat ik met haar eet, met/voor haar kook of dat ik werk van haar overneem. Dan wordt ze argwanend en boos. Wel is ze zo verstandig om niet meer op het huishoudtrapje te klimmen of op de fiets te gaan. Maar dingen die hierdoor niet meer kunnen mogen dus niet overgenomen worden. 
Ook adviezen van de trajectbegeleider wil ze niet aannemen. Ik denk dat dit voortkomt uit angst om de controle uit handen te moeten maar het maakt het wel lastiger... Dus als jullie tips hebben ...

Betrek en informeer winkeliers - Henri Snel (Onderzoeker Alzheimer en Architect)

Als eerste zou ik (eventueel met de cliënt) de verschillende winkeliers informeren over de huidige en mogelijk toekomstige situatie. Het gaat ook vaak om begrip creëren en onwetendheid wegnemen. Eventueel zorgen voor een contactpersoon bij de verschillende winkels waar de cliënt komt om eventuele overbodige boodschappen in overleg met de (vertrouwenspersoon) van de winkel weer terug zetten in de schappen. Verlangt wel iets van de winkelier natuurlijk, maar deze situatie zal steeds vaker voorkomen door alle bezuinigingen op de langdurige zorg. 
Mijn moeder kocht soms 5 halfjes brood per dag, de plaatselijke bakker heeft er nooit iets van gezegd, terwijl ze al jaren alleenstaand was. Het kan onwetendheid zijn, ongeïnteresseerdheid of een andere reden. Het blijft evenwel een lastige situatie. Met alle kennis die ik nu heb zou ik het anders doen. Goed informeren over de situatie kan veel problemen en frustraties voorkomen.

Maak samen met de thuiszorg een boodschappenlijst - Mirande Mateboer (Praktijkmanager Huisartsenzorg)

Bij ons maakt mijn schoonmoeder samen met de thuiszorg of haar hulp een boodschappenlijst. Wij hebben een boodschappenlijst gemaakt in Excel waar alles op staat wat ze nodig heeft. Op deze manier kan ze zelf ook de kasten controleren om te kijken wat ze nodig heeft. Dus van brood tot melk en van waspoeder, toiletpapier tot aan de dag- en nachtcreme. Verder hebben wij een boodschappenschema gemaakt met behulp van familie en vrienden die wekelijks met haar naar de supermarkt gaan. Zij controleren dan ook of alles er is. En onderling communiceren we ook via CarenZorgt met de hulptroepen. In noodgevallen belt ze samen met de thuiszorg de Jumbo om het te laten bezorgen, enige nadeel is dat ze dan wel vaak iets vergeet. Dit werkt bij ons nu prima. Succes ermee.

Zoek eerst uit wat er nu mis en goed gaat - Sonja Kluin (Ergotherapeut)

Als ergotherapeut krijg ik regelmatig de vraag hoe iemand zelfstandig zijn boodschappen kan blijven doen. Het is belangrijk om eerst uit te zoeken waar het nu mis en ook goed gaat, welke strategieën heeft iemand zelf al bedacht. Wat zijn iemands sterke en zwakke ten aanzien van cognitie. Wanneer dit goed uitgezocht is, kun je een oplossing op maat bedenken. Er zijn tal van oplossingen, maar het is de kunst om een passende oplossing bij de cliënt te vinden. Mijn advies zou dan ook zijn om een ergotherapeut in te schakelen. 

Stuur "onzichtbaar" bij - Ingrid Kenis (Maatschappelijk werkende en verpleegkundige)

Kan je proberen voor te stellen samen boodschappen doen, dan samen een lijstje maken en haar de kastje en koelkast open laten doen, terwijl jij opschrijft wat er nog nodig is? De kunst is er zo mee om te gaan dat zij wel het gevoel heeft de regie te houden en dat jij (of iemand anders) "onzichtbaar" bij stuurt.

Zolang mogelijk zelf doen met begeleiding - Annet Mos (ZZP'er Hoofd Hart Handen)

Ik ga, als zorgverlener, 1 x per week grote boodschappen doen samen met een cliënt, met mijn auto. Van tevoren kijk ik dan wat er nodig is, wat er in huis is, via een vaste lijst die de dochter heeft gemaakt waarop ik e.e.a. kan aanstrepen. Ik kan bij mensen ingeschakeld worden zowel particulier als via PGB (persoonsgebonden budget, of via WMO gemeente. Regio Utrecht).

Het hangt er vanaf in welk stadium iemand met dementie is. Zo lang mogelijk zelf doen met begeleiding maakt dat de persoon in kwestie het niet zo snel verleert. Zo kun je samen een boodschappenlijst maken, bijv. de persoon in kwestie vragen of er nog ... nodig is. Zo geef je hem/haar het gevoel ook zelf de regie te hebben. (Ik controleer vaak wel even of het ook klopt.) 

Zo eet één cliënt bij mij wel 5 bananen per dag als die op de fruitschaal liggen. Ik leg er nu 2 op de fruitschaal en de rest ligt in het koelvak van de koelkast. Flessen wijn stickeren er met de dagen erop, want Dhr. weet niet meer hoeveel hij drinkt, enz. Het vraagt gewoon veel creativiteit en inlevingsvermogen van de mensen om hem heen. Ik heb ook veel gehad aan de cursus van Ruud Dirkse, (Op)nieuw geleerd, oud gedaan. Hij heeft ook boeken geschreven. Ook heel geschikt voor mantelzorgers.

Samenwerking tussen zorg, huishouding en sociaal netwerk - Gudy van Veen (Individueel begeleidster dementie)

Ik ben werkzaam als individueel begeleidster bij dementie en werk als onderdeel van een zorgteam en samen met de huishoudelijke hulp. Allen vallend onder één organisatie. Het is belangrijk om te achterhalen in welke mate en waarin regieverlies is ontstaan en wat nog wel lukt. Is coaching voldoende? Bijvoorbeeld in de agenda zetten dat de boodschappen gedaan moeten worden, of is er meer hulp (overname) nodig? Kan iemand niet meer goed pinnen, maar wel met contant geld overweg? Raakt iemand in de supermarkt overzicht kwijt? Weet iemand niet adequaat genoeg een lijstje te maken?

Wie kan helpen? Een partner, familielid, buur of vrijwilliger. Is er geen oplossing te vinden? In veel steden/ dorpen is er wel een buurtsuper die aan huis bezorgt op basis van automatische incasso. Albert Hein is vaak niet de oplossing, omdat zij via internet werken en veel ouderen daar nog niet mee om kunnen gaan.

Een standaard boodschappenlijst maken bied vaak uitkomst. Die kan bijv ook aan de binnenkant van een keukenkastje. Soms zijn er situaties waarbij de professional de enige oplossing is en soms met hulp van een bewindvoerder. Dat heeft tijd nodig, maar biedt wel mogelijkheden. De samenwerking van zorg, huishouding en afstemming met het sociale netwerk van de cliënt kan heel waardevol zijn bij risico’s rondom voeding.

Breng structuur in voorraadkastjes en ijskast - Marjan van Dorp (Casemanager dementie)

Het mooiste is als mensen direct na diagnose actief hun woning dementievriendelijker maken (ook als dat nog niet nodig is!) om het dan langer thuis vol te houden daarna en de eigen regie te bewaren. Hoe meer structuur in de keukenkastjes, voorraadkast en ijskast hoe beter. Werken met pictogrammen kan daarbij helpen. Ook glazen deurtjes zodat je ziet wat er staat. 
Het leervermogen is dan nog voldoende aanwezig om om te gaan met bijvoorbeeld pictogrammen. Handelen als dingen niet meer goed gaan is dan lastig. Mijn ervaring is dat mensen niet willen veranderen in hun keuken bijvoorbeeld. Ik pleit voor meer aandacht voor het belang hiervan vroeg in de dementie bijvoorbeeld vanuit het ziekenhuis na diagnosestelling. Schakel eventueel een gespecialiseerde ergotherapeut in.

Bij vroege diagnosestelling zijn er vaak mogelijkheden om de diagnose te verwerken en dan zelf het heft in handen te nemen door actief de woning en weekstructuur `dementievriendelijk` te maken. 

Structuur in dagritme kan ook helpen. Als iemand zich aanleert om iedere dag naar de bakker te lopen voor een halfje brood voorkom je mogelijk problemen en ben je meteen lekker in beweging. Alles afhankelijk van nog aanwezig leervermogen en daar zitten grenzen aan. En als er hulp nodig is altijd proberen het samen te doen.

Een menu samenstellen per week kan ondersteunend zijn, maar alleen als het samen met de mens met dementie gaat. Ik denk per situatie bekijken waar iemand het meeste behoefte aan heeft en wat haalbaar is. De algemene stelregel: "zorg voor veiligheid en structuur" moet het uitgangspunt zijn. 

Interessant zou zijn om te kijken of de supermarkten nog dementievriendelijker kunnen worden maar dat is een andere discussie. Ik denk dat er veel te winnen valt als personeel van winkels meer kennis van het ziektebeeld hebben en ook communicatietips in acht nemen. Dat vraagt wat, maar levert veel op denk ik.

Misschien via voorlichtingsprogramma`s van winkeliersverenigingen (gefinancierd door WMO op weg naar dementievriendelijke gemeente??) Dit geldt overigens niet alleen voor winkeliers maar bijvoorbeeld ook voor verenigingen. Hoe meer begrip bij burgers hoe beter! 

Pas hulpmiddelen uit 'ROB' toe - Marga van der Horst (Communicatiespecialist dementie)

Bij het begin van dementie in de eerste fase kunnen mensen veel steun hebben aan de hulpmiddelen uit de realiteits- oriëntatiebenadering ROB (ook wel als ROT benoemd). Structuur, aanwijzingen, veiligheid en duidelijkheid en dat op een milde manier aandragen, opdat de mens met beginnende dementie zich niet gecorrigeerd voelt, maar juist liefdevol gesteund. 

Wat belangrijk is dat de winkels en gemeenten dementievriendelijk worden. 
Ik hoorde laatst van een speciale "geduldkassa" zoals de kassa voor slechts enkele boodschappen. Dat idee bracht een toeschouwer in na afloop van mijn voorstellingen met het thema " dementievriendelijke gemeente". Wat een topperidee. 

Ook denk ik dat mensen geschoold zouden kunnen worden in het ziektebeeld en het gedrag, opdat ze beter begrijpen wat iemand doormaakt. 

Het stellen van de vraag is de eerste stap! - Karen Poot (Partner OMC Vitaliteit Centra) 

Het stellen van de vraag is de eerst stap! De omgeving kan mensen met dementie pas helpen als deze vraag gesteld wordt. Veel mensen zien alleen het gedrag en niet de mogelijkheden tot (kleine) aanpassing waarmee mensen met dementie langer meedoen, zelfstandig zijn én zich prettiger voelen. 

Naast de tip om bijvoorbeeld met pictogrammen te ondersteunen, wil ik meegeven dat gespecialiseerde logopedisten bij uitstek in staat zijn visueel te ondersteunen, naast ergotherapeuten.

Schakel ergotherapeut in die edomah geschoold is - Marieke van Bennekom (Ergotherapeut)

Je kunt ook een ergotherapeut inschakelen die edomah geschoold is. Zie www.edomah.nl. Hij/zij onderzoekt de strategie van de persoon met dementie en bekijkt welke mogelijkheden er nog zijn. Ik heb zelf ook een mevrouw behandeld met deze vraag. Een standaard boodschappenlijstje op basis van haar bonuskaart gegevens was geen optie. 

Haar strategie was om de kasten langs te lopen en te kijken wat er niet meer was. Maar dat wist zij niet meer door de dementie. Wat wel werkte was op elke plank in de kast een briefje met wat daar hoort te staan. Hierdoor kon mevrouw vergelijken of die plek gevuld was of niet. Zij kan nog wel lezen en schrijven. 

De kassières kenden haar inmiddels en als zij geld tekort kwam werd het opgeschreven. Wekelijks kwam de dochter langs om de resterende boodschappen te betalen. Het werkte, zowel mevrouw als de dochter waren er blij mee. Zij had geen hulp nodig. De dochter werd niet onnodig belast.